Antarktida səthinin təxminən 98 faizi buzla örtülüb və bu, materikin demək olar ki, bütün quru hissəsini buz zirehinin altında gizlədir. Lakin müasir təsvir texnologiyaları sayəsində alimlər bu gün buzsuz Antarktidanın əslində necə göründüyünü müşahidə edə bilirlər.

Qaynarinfo "Iflscience" nəşrinə istinadən xəbər verir ki, 2013-cü ildə yaradılmış "Bedmap2" xəritəsi böyük həcmdə məlumatlar əsasında tərtib olunub. Xəritə Antarktida buz qalxanının altındakı torpaq relyefini göstərir – bura dağ silsilələri, dərələr və qeyri-bərabər relyeflərlə zəngin mürəkkəb bir ərazidir.

Xüsusilə maraqlıdır ki, Viktoriya Torpağında yerləşən Berd buzlağının altında müəyyən edilən çökəklik dəniz səviyyəsindən 2870 metr dərinlikdə yerləşir və bu, Yer kürəsindəki bütün qitə plitələri arasında ən dərin nöqtə hesab olunur.

"Bedmap" xəritəsi Antarktida buz qalxanının altındakı ana süxurları inanılmaz detallarla göstərir. Əvvəllər biz bu regionun relyefi barədə ümumi təsəvvürə malik idik, lakin yeni, daha yüksək qətnaməli xəritə dağlardan, təpələrdən, dərələrdən və dərin yarğanlardan ibarət mürəkkəb bir mənzərəni ortaya qoyur", deyə Britaniya Antarktika Xidmətinin nümayəndəsi Piter Fretvell bildirib.

Bu məlumatların toplanması zamanı əsas alətlərdən biri buzun içindən siqnal ötürə bilən radar olub. Bu cihaz çoxkanallı koherent dərinlik radarı kimi tanınır və buzun qalınlığını, eləcə də buzaltı relyefi müəyyən etmək imkanına malikdir.

Alimlərin fikrincə, bu buzaltı dünyanın formasını anlamaq çox vacibdir, çünki bu, həm buzun paylanmasına, həm də qlobal istiləşmə şəraitində onun necə əriməsinə birbaşa təsir göstərir.

"Qar hesabına böyüyən buz qalxanları, boşqaba tökülən bal kimi, öz çəkisinin təsiri ilə axaraq incəlir. Buzun altındakı səthin forması isə onun hərəkətinə ən çox təsir edən amildir. Necə ki, siz balın axışını boşqabın mövqeyini dəyişməklə dəyişə bilərsiniz", deyə NASA-nın Qoddard Kosmik Uçuşlar Mərkəzindən buz qalxanları üzrə mütəxəssis Sofi Novitski izah edib.

"Bedmap2" məlumatları göstərir ki, Antarktida 27 milyon kub kilometr həcmində buz ehtiva edir. Onun tam əriməsi qlobal okean səviyyəsini təxminən 58 metr yüksəldə bilər.

Mövcud iqlim proqnozlarına əsasən, Antarktida buz qalxanının tam əriməsi gözlənilmir. Lakin alimlər qeyd edirlər ki, bu buz örtüyü artıq qorxulu dərəcədə sürətlə əriməkdədir. Son hesablamalara görə, Antarktida və Qrenlandiyanın buzlarının əriməsi nəticəsində dünya okeanının səviyyəsi hazırda ildə 4 millimetr qalxır.

Hazırda alimlər Antarktida buzlarının qalınlığını və onun altındakı dünyanın vəziyyətini daha dəqiq anlamaq üçün yeni nəsil "Bedmap3" xəritəsini hazırlayırlar.

Aydın